Ўзбекистонда молиявий ҳисобот сифатини ошириш бўйича янги лойиҳа

Ўзбекистон сертификатланган молия мутахассислари уюшмаси (ACFP) муҳим таълим ташаббуси – Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари (МҲХС) бўйича тузилган Ўзбекистоннинг етакчи компаниялари молиявий ҳисоботларининг профессионал таҳлилий шарҳларини мунтазам равишда эълон қилиш бошланганини маълум қилади.

Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантириш учун МҲХСнинг аҳамияти

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари бизнеснинг шаффофлигини таъминлаш ва хорижий инвестицияларни жалб қилишда катта роль ўйнайди. МҲХС бўйича сифатли ҳисоботлар халқаро миқёсда эътирофга сазовор бўлиш ва глобал капитал бозорларига киришга интилаётган Ўзбекистон компаниялари учун зарурдир.

"Мақсадимиз – мамлакатда молиявий ҳисобот сифатини ошириш ва халқаро стандартларни қўллаш соҳасида молия мутахассисларининг профессионал билим ва кўникмаларини ривожлантиришга кўмаклашишдир," – дейди Станислав Семёнов, ACFP, FCCA аъзоси.

Ўзбекистонда МҲХСга мувофиқлик муаммолари

Экспертларнинг кузатувларига кўра, Ўзбекистонда эълон қилинаётган, МҲХС бўйича тузилган деб баёнот берилган ҳисоботларнинг катта қисми тақдим этиш шакли бўйича ҳам, мазмуни бўйича ҳам халқаро стандартларга тўлиқ мувофиқ келмайди*. Бу қуйидагилар учун хавф туғдиради:

• тўлиқ бўлмаган ахборот асосида қарор қабул қилувчи инвесторлар;
• халқаро молиялаштиришни жалб этишга интилаётган компаниялар;
• шаффоф молиявий маълумотларга муҳтож бўлган бутун Ўзбекистон иқтисодиёти.

МҲХС ҳисоботини профессионал таҳлил қилишнинг 9 та муҳим мезонлари

Янги лойиҳа доирасида ACFP экспертлари молиявий ҳисоботларни қуйидаги мезонлар бўйича комплекс баҳолашни амалга оширадилар:

1. Ҳисоботларни тақдим этишнинг тўлиқлиги

МҲХС талабларига асосан молиявий ҳисоботнинг барча мажбурий таркибий қисмлари мавжудлигини текшириш, шу жумладан:

• Молиявий ҳолат тўғрисида ҳисобот
• Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот
• Жами даромад тўғрисида ҳисобот
• Капиталдаги ўзгаришлар тўғрисида ҳисобот
• Пул оқимлари тўғрисида ҳисобот
• Молиявий ҳисоботга изоҳлар

2. Консолидациялашнинг тўғрилиги

10-сон МҲХС (IFRS) "Консолидациялашган молиявий ҳисобот"га асосан консолидациялаш тамойилларини қўллашни, шу жумладан консолидациялаш периметрини аниқлаш ва гуруҳ ичидаги операцияларни бартараф этишнинг тўғрилигини таҳлил қилиш.

3. МҲХС талабларига мувофиқлиги

Ҳисоботга изоҳларда Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига мувофиқлиги тўғрисида аниқ ва сўзсиз баёнот мавжудлигини баҳолаш.

4. Бенефициарлар тўғрисидаги ахборотни очиб бериш

24-сонли МҲХС (IAS) "Боғлиқ томонлар тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш" талабларига асосан компаниялар гуруҳининг якуний бенефициари тўғрисидаги ахборотнинг очиб берилишини текшириш.

5. Фаолиятнинг узлуксизлиги таҳлили

Фаолиятнинг узлуксизлиги тамойилини қўллашнинг асосланганлигини ҳамда хатарлар ва ноаниқликлар тўғрисидаги ахборотни очиб беришнинг етарлилигини баҳолаш.

6. Молиявий натижалар динамикаси

Муҳим трендлар ва омилларни аниқлаган ҳолда даромадлар ва харажатларнинг асосий турлари кесимида молиявий кўрсаткичларнинг ўзгаришини таҳлил қилиш.

7. Молиявий коэффициентлар

Ликвидлик, тўлов қобилияти, рентабеллик ва операцион самарадорликни тавсифловчи асосий молиявий коэффициентларни ҳисоб-китоб қилиш ва талқин қилиш.

8. Баланс таркибидаги ўзгаришлар

Активлар ва мажбуриятларнинг асосий моддалари динамикасини таҳлил қилиш, муҳим ўзгаришлар ва уларнинг сабабларини аниқлаш.

9. Молиявий хатарларни бошқариш

Хатарларни бошқариш тизими ва уларни минималлаштириш чоралари тўғрисидаги ахборотнинг очиб берилишини баҳолаш.

Биринчи шарҳ: Ўзбекистон ТИФ Миллий банки

Янги ташаббус доирасидаги биринчи таҳлилий шарҳ "Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки" АЖнинг 2024 йил учун МҲХС бўйича консолидациялашган молиявий ҳисоботига бағишланган.

Бухгалтерлар ва молия соҳаси мутахассислари учун профессионал кўмак

ACFP профессионал ҳамжамиятни эълон қилинган шарҳларни фаол муҳокама қилишга ва МҲХСни қўллаш бўйича тажриба алмашишга таклиф қилади. Ўзбекистон бухгалтерлари ва молия соҳаси мутахассислари учун бу ноёб имконият:

• МҲХСни қўллашнинг амалий мисолларини ўрганиш;
• молиявий ҳисоботни таҳлил қилиш соҳасида малака ошириш;
• ҳисоб ва ҳисоботнинг мураккаб масалалари бўйича экспертлар фикрини олиш.

Ўзбекистон сертификатланган молия мутахассислари уюшмаси тўғрисида

ACFP – Ўзбекистонда молия, бухгалтерия ҳисоби ва аудит соҳасидаги мутахассисларни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш учун ташкил этилган профессионал бирлашма. Уюшма ҳисоб ва ҳисоботнинг халқаро стандартларини жорий этишга, молиявий ахборотнинг шаффофлигини ошириш ва молия мутахассисларининг профессионал билим ва кўникмаларини ривожлантиришга кўмаклашади.

ACFP миссияси:

• молия ва ҳисоб соҳасида касбий стандартларни ривожлантириш;
• Ўзбекистон молия мутахассисларининг малакасини ошириш;
• молия соҳасида энг яхши халқаро амалиётларни жорий этишга кўмаклашиш.

Ўзбекистонда МҲХС бўйича кўп бериладиган саволлар

Ўзбекистондаги барча компаниялар учун МҲХСни қўллаш мажбурийми?

Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига мувофиқ молиявий ҳисоботларни МҲХС бўйича тузиш оммавий акциядорлик жамиятлари, банклар, суғурта ташкилотлари ва йирик солиқ тўловчилар учун мажбурийдир. Қолган компаниялар учун МҲХСни қўллаш ихтиёрий, аммо инвестиция жозибадорлигини ошириш учун тавсия этилади.

Консолидациялашган молиявий ҳисобот нима?

Консолидациялашган молиявий ҳисобот бош компания ва унинг барча шуъба жамиятларининг молиявий кўрсаткичларини бирлаштириб, уларни ягона иқтисодий бирлик сифатида тақдим этади.

Модификацияланмаган аудиторлик хулосаси нима учун муҳим?

Модификацияланмаган (ёки сўзсиз) аудиторлик хулосаси аудитор молиявий ҳисоботни барча муҳим жиҳатлари бўйича ишончли ва МҲХС стандартларига мувофиқ деб ҳисоблашини англатади.

МҲХСнинг Ўзбекистон бухгалтерия ҳисоби миллий стандартларидан асосий фарқлари нималардан иборат?

МҲХС кўпроқ операцияларнинг иқтисодий моҳиятини акс эттиришга ва инвестициявий қарорларни қабул қилиш учун фойдали ахборотни тақдим этишга қаратилган бўлса, миллий стандартлар эса қонунчилик ва солиқ ҳисоби талабларига риоя қилишга кўпроқ йўналтирилган.

МҲХС ҳисоботи маълумотлари бўйича банк хатарларини бошқариш сифатини қандай баҳолаш мумкин?

Хатарларни бошқариш сифатини хатарлар тўғрисидаги ахборотни тўлиқ очиб бериш, лимитлар тизимининг мавжудлиги, капиталнинг етарлилик меъёрларига мувофиқлиги ва стресс-тест натижаларини таҳлил қилиш орқали баҳолаш мумкин.

ACFP шарҳларидан барча хоҳловчилар фойдаланиши имконияти мавжуд бўладими?

Ҳа, таҳлилий шарҳлар ACFP расмий сайтида ва ҳамкорлар ресурсларида, шу жумладан buxgalter.uz порталида очиқ эълон қилинади.

 

*ЎзЛиДеП, ССП ва профессионал жамоат бирлашмалари бухгалтерлар ва аудиторларнинг профессионал даражасини ошириш муаммосини ҳал қилиш учун "2030 йил охиригача Ўзбекистон учун халқаро даражадаги 10 минг нафар сертификатланган молия мутахассиси" лойиҳаси ташаббуси билан чиқдилар.